Nieśwież jest miastem-legendą, miastem-bajką, miastem-snem. Takich miast jest niewiele, i każde z nich jest znamienne dla naszej wspólnej historii - Połock (miasto stołeczne księstwa Połockiego - pierwsza organizacja państwowa na terytorium Białorusi), Nowogródek (pierwsza stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego), Kraków, Grodno, Wilno, Praga... Nawet data powstania Nieświeża okryta jest tajemnicą. Przez długi czas uważano, iż gród został założony w 1223 roku - datę tę można zobaczyć i dziś przy wjeździe do miasta. Według zapisów w kronikach 31 maja 1223 roku nad rzeką Kałлą na Ukrainie odbyła się bitwa wojsk ruskich i połowieckich z siłami tatarsko-mongolskimi. W bitwie tej zaginął między innymi książę Juryj Nieświeski. Historycy błędnie uważali, że jeżeli Nieświeski to znaczy pochodzi z Nieświeża. Lecz później się wyjaśniło, że Juryj Nieświeski pochodził prawdopodobnie z podobnie brzmiącego ukraińskiego miasta Nieśwież.