Monografia grodzieńskiego badacza ukazuje rozwój polskiej mniejszości narodowej na wymienionych terytoriach. Badanie polskiej działalności na ziemiach białoruskich i litewskich nie są pierwszymi pracami Smalańczuka. Niektóre fragmenty jego pracy wywołują spory i dyskusje, szczególnie te, które dotyczą “krajowców” i ich wpływu na polski ruch narodowy. Mimo kontrowersyjności tematyki i stosunku autora do niej, w pracy dość wyczerpująco przeanalizowano przyczyny narodzin ruchu polskiego i politykę rosyjskiej imperatorki Katarzyny II wobec problemów narodowościowych. Trzeba zaznaczyć, że w tym okresie formowały się narody. Historyk analizuje warunki historyczne, które wpłynęły na etnogenezę. Według związków przyczynowo- skutkowych można scharakteryzować różnorodne cechy współczesnego narodu. Ważnym aspektem pracy jest zbadanie i charakterystyka białoruskiego, polskiego i litewskiego ruchu narodowego, ich wzajemnej pomocy i wzajemnego wpływu. W związku z tym proponuje się rozpatrzenie wyjątkowości polskiego ruchu na ziemiach litewskich i białoruskich.