W 2003 roku ukazała się książka „Kopuły nad Wisłą”, opowiadająca o prawosławnych cerkwiach wznoszonych w centralnej Polsce w XIX i na początku XX wieku. Zainteresowanie czytelników tamtą książką zachęciło nas do opowiedzenia o innych śladach rosyjskiego panowania w Polsce. Stulecie rosyjskiego panowania na ziemiach ówczesnego Królestwa Polskiego, rozpoczęte w 1815 roku, a zakończone latem 1915 roku, upłynęło na ciągłej walce z dążeniami Polaków do odzyskania niepodległości, co określiło charakter i cechy rosyjskich rządów. Dwa zdławione powstania spowodowały wzmożenie ucisku. Utrzymanie posłuszeństwa wymagało obecności dużej liczby rosyjskiego wojska, żandarmerii, policji, straży granicznej i urzędników. Dlatego też ślady po epoce rosyjskiego panowania w Polsce są swoiste. Oprócz prawosławnych cerkwi, z których połowa służyła wojsku, wybudowano kilka twierdz – od ogromnych Cytadeli I Klasy – do niewielkich „twierdz-strażnic”. W krajobrazie Polski pojawiły się kompleksy koszar i wojennych miasteczek, nazywanych „sztabami”. Wzniesiono także kilka carskich pałaców. I na koniec, w ciągu tego stulecia w Polsce stanęło ponad sześćdziesiąt rosyjskich pomników. One także oddawały napięcie w stosunkach pomiędzy społeczeństwem a zaborcami. Większość pomników upamiętniała rosyjskich carów i walki z powstańcami, a to negatywnie nastawiało polskie społeczeństwo do symboli rosyjskiego panowania. Nic dziwnego, że po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wszystkie te pomniki czekał trudny los...