Сасна Рыгор

Імя мітрафорнага протаіерэя, доктара багаслоўя Рыгора Сасны шырока вядома ў праваслаўным свеце. Яму, выхадцу Бельскай зямлі, што ў Падляскім ваяводстве Польшчы, за сваё жыццё ўдалося зрабіць незвычайна шмат для вывучэння гісторыі Праваслаўнай Царквы і праваслаўя. Пяру а. Рыгора належаць сотні артыкулаў і дзясяткі кніг, у тым ліку фундаментальныя кнігапісы, зборнікі дакументаў. Бадай, першым, хто аказаў уплыў на а. Рыгора як на будучага праваслаўнага пастыра і навукоўца, быў дырэктар Беларускага ліцэя ў Бельску Падляскам Яраслаў Кастыцевіч, выхадзец са святарскай сям'і. Вучоба ў Духоўнай семінарыі і Багаслоўскай акадэміі ў Варшаве, першыя гады службы ў прыходах на паўночным усходзе і ўсходзе Польшчы, дзе ён наяве ўбачыў трагедыю праваслаўных у XX стагоддзі, умацавалі яго ў думках аб неабходнасці глыбіннага спазнання гісторыі яго народа, гісторыі праваслаўя. З гэтага часу яго дэвізам становіцца выраз, які з'яўляецца свайго роду адказам на папулярнае ў Польшчы сцвярджэнне, што праваслаўе і праваслаўныя з'явіліся тут толькі "у царскія часы", г.з. у XIX ст., калі іх сюды нібы "завезлі з Расеі". "Ніхто нас сюды не прывозіў, мы жывем на гэтай зямлі з пачатку хрысціянізацыі гэтых земляў", - падкрэслівае а. Рыгор. Праблеме спрадвечнасці праваслаўя і Праваслаўнай Царквы ў Польшчы ён, як навуковец багаслоў, пачынае надаваць адмысловую ўвагу.

Так з'яўляюцца першыя вялікія працы а. Рыгора. Ён збірае дакументальныя матэрыялы па гісторыі тых або іншых праваслаўных прыходаў на Беласточчыне і піша аб іх монаграфічныя дакументаваныя нарысы. У поле ўвагі а. Рыгора трапляюць шматлікія мясцовасці, вядомыя сваім шматвяковым мінулым: мястэчка Крынкі, Заблудаў, дзе пры двары мясцовых праваслаўных магнатаў Хадкевічаў першадрукары Ян Фёдараў і Пётр Цімафеяў Мсціславец надрукавалі знакамітае "Вучыльнае Евангелле" у далёкім 1569 г. Адначасова ён пачынае актыўна супрацоўнічаць з беларускамоўнай газетай "Ніва", якая выходзіць у Беластоку. У ёй з'яўляецца мноства яго матэрыялаў, у тым ліку бібліяграфічных, прысвечаных роднаму краю. Тутака ж, у "Ніве" а. Рыгор пачынае стала весці адмысловую рубрыку, якую сам ён заве "Беларусікі".

Знаходзячыся на святарскім служэнні ў Сямятычах, ён піша шырокае даследаванне па гісторыі праваслаўя ў гэтым рэгіёне і публікуе яго ў 1983 г. У наступным годзе з'яўляецца першая кніга а. Рыгора "Bibliografia parafii prawosławnych na białostocczyźnie: Część alfabetyczna", выдадзеная Беластоцкім Навуковым Аб'яднаннем. Гэтая кніга адчыняе цэлую серыю яго манаграфій, прысвечаных гісторыі праваслаўных прыходаў на роднай Беласточчыне. Яна ўключае мноства даследчых навацый і па сутнасці ўяўляе сабой беспрэцэдэнтны прыклад навуковай літаратуры. Серыю гэтую, задуманую і ажыццёўленую а. Рыгорам, можна без перабольшання назваць шматтомнай гісторыка-дакументальнай энцыклапедыяй праваслаўнай Беласточчыны. Акрамя ўласна падрабязнага кнігапіса і гістарычнай хронікі ў яе ўвайшлі тамы, прысвечаныя іерархіі і прыхадскому кліру праваслаўнай Царквы на Беласточчыне, царкоўнай статыстыцы, скрупулёзна складзеныя на аснове аналізу шматлікіх тысяч дакументаў, у тым ліку сотняў аб'ёмных царкоўных метрычных кніг.

У сярэдзіне 1980-х гадоў а. Рыгор пачынае актыўна пісаць для новага праваслаўнага выдання ў Польшчы, атрымалага назоў "k Podlaski, пазней, ужо ў 1990-е гады, стаўшага штомесячным аўтарытэтным часопісам "Przegląd Prawosławny".

У 1987 г. з'яўляецца вельмі важная праца а. Рыгора, даўшая пачатак новай серыі яго кніг. Тэмай гэтай новай серыі сталі публікацыі аб праваслаўі ў польскамоўным друку. Каштоўнасць гэтай тытанічнай бібліяграфічнай працы а. Рыгора немагчыма пераацаніць. Без гэтых бібліяграфічных тамоў цяжка сабе ўявіць працу шматлікіх царкоўных і свецкіх навукоўцаў не толькі ў Польшчы, але і далёка за яе межамі.

Гісторыі Праваслаўнай Царквы ў міжваеннай Польшчы а. Рыгор прысвяціў адмысловае выданне – дбайна падабраны збор дакументаў, апублікаваны ім у 1991 г. Гэты ж даследчы прыём быў выкарыстаны ім у іншай кнізе, якая адлюстроўвае нацыянальны і этноканфесіянальны рух праваслаўных на Беласточчыне ў цяжкія 1944-1948 гг., апублікаванай у 1996 г.

Пачынаючы з 1995 г. з друку выходзіць некалькі манаграфій, напісаных а. Рыгорам разам з яго вучнем, актыўным беларускім праваслаўным дзеячам у Польшчы культуролагам Дарафеем Фёнікам:” Dzieje Cerkwi w Bielsku Podlaskim”(1995), "Cerkiew i Monaster św Mikołaja w Bielsku Podlaskim" (1996), "Orla na Podlasiu" (1997), "Parafia Ryboły" (1999). Усе гэтыя кнігі становяцца найкаштоўнейшымі сведчаннямі шматвяковай гісторыі праваслаўя на ўсходзе Польшчы, якая сыходзіць сваімі каранямі да перыяду ранняга сярэднявечча.

Вынікам шматгадовых пошукаў у айчынных і замежных архівах стала аб'ёмная гістарычная манаграфія а. Рыгора аб Варшаўска-Бельскай праваслаўнай епархіі, надрукаваная ў 2000 г. Яна атрымала высокую адзнаку як у Польшчы, так і за мяжой. Без сумневу, такога дбайнага і падрабязнага сучаснага гістарычнага даследавання пакуль не мае ні адна праваслаўная епархія ў Цэнтральнай і Ўсходняй Еўропе, і на Балканах.

У 2001 г. а. Рыгор публікуе незвычайна важную і каштоўную працу, прысвечаную праваслаўным святым месцам і цудатворным абразам на Беласточчыне, у працы над якой яму актыўна дапамагала яго спадарожніца жыцця - матушка Антаніна. У 2002 г. выходзіць у свет іх сумесная манаграфія "Zapomniane dziedzictwo: Nie istniejące już cerkwie w dorzeczu Biebrzy i Narwi”. Цяпер а. Рыгор Сасна жыве ў вёсцы Рыбалы, на поўдзень ад Беластока. Мясцовы праваслаўны храм у імя свв. Кузьмы і Дзям’яна дзе ўжо паўтара дзясятка гадоў служыць а. Рыгор, стагоддзямі з'яўляўся цэнтрам духоўнага жыцця шырокай акругі. Нягледзячы на неверагодную занятасць, выкарыстоўваючы вольны час, вольны ад нялёгкіх пастырскіх абавязкаў у адным з самых вялікіх праваслаўных прыходаў сучаснай Польшчы, а. Рыгор здолеў акрамя навуковых даследаванняў сабраць багатыя матэрыялы па гісторыі праваслаўя, стварыць велізарны архіў.

Верагодна, было бы правільным назваць а. Рыгора не толькі царкоўным гісторыкам, гісторыкам праваслаўнай Царквы, але і беларусаведам, бо менавіта аб роднай беларускай культуры і напісаная асноўная частка яго прац.

Нарадзіўся а. Рыгор 30 красавіка 1939 г. у сялянскай сям'і Апанаса і Марыі' Соснаў ў невялікай вёсачцы Шарні, што ў 10 км ад г. Бельска Падляскага. Вучыўся ў сельскіх школах, затым у вядомым беларускім ліцэі ў Бельску Падляскім. Увосень 1957 г. паступіў у Праваслаўную Духоўную Семінарыю ў Варшаве і ў 1960 г. скончыў яе. У тым жа годзе ажаніўся на настаўніцы Антаніне Троц, а трохі пазней "архібіскуп Варшаўскі і мітрапаліт усяе Польшчы" Васіль (Дарашкевіч) пасвячае яго ў святарскі сан.

Дваццацігадовы а. Рыгор становіцца студэнтам Праваслаўнага Аддзялення Хрысціянскай Тэалагічнай Акадэміі ў Варшаве і адначасова плябанам праваслаўнага прыходу ў вялікім Кодне, якое раскінулася на левым беразе Буга на поўдзень ад Тэрэспаля. З 1964 г. амаль чвэрць стагоддзя ён служыць у дарагіх яго сэрцу Сямятычах - маленькім мястэчку, дзе было задумана і напісана большасць навуковых прац а. Рыгора. Па рашэнні мітрапаліта Васіля ў сакавіку 1987 г. яго перакладаюць у Рыбалы, дзе а. Рыгор нясе сваю пастырскую службу па сённяшні дзень. Протаіерэй Рыгор Сасна мае некалькі вышэйшых царкоўных і дзяржаўных узнагарод, увесну 1999 г. яму была падараваная мітра. Гэты найвышэйшы знак адрознення святара, узнагароджанне якім заўсёды вялікая падзея не толькі ў жыцці пэўнага прыходу або благачыння, але і епархіі або нават той або іншай памеснай Царквы.

У апошнія гады спадарожніца жыцця а. Рыгора матушка Антаніна стала незаменным памагатым і ў яго навуковых пошуках, часта становячыся і суаўтарам пры напісанні той або іншай працы. "У маёй сітуацыі, - казаў а. Рыгор у адным з сваіх інтэрв'ю, - амаль усе прыбыткі "укладзены ў паперы". А кампенсаваннем з'яўляюцца апублікаваныя тэксты. Мусіць, мае захапленні цяжкія і цяжкія для сям'і, аднак іх добразычлівае стаўленне да маёй навуковай працы яшчэ больш мяне мабілізуе. Свае выказванні хачу скончыць, хоць можа гэта і нясціпла, словамі вядомага Рыгора Хадкевіча з прадмовы да Заблудаўскага Евангелля 1569 г.: "Думаў пра тое, каб для разумення простых людзей перавесці гэтую кнігу...", а я імкнуўся зрабіць спробу, каб нарысы гісторыі нашай Царквы паказаць нашым людзям”.

Гэтыя "паперы" а. Рыгора вельмі разнастайныя: шматлікія працы самога а. Рыгора, як апублікаваныя, так і не апублікаваныя, вялікая, якая налічвае тысячы тамоў бібліятэка і архіў, што збіраўся ім на працягу ўсяго жыцця. Без перабольшання, гэта адно з найбуйнейшых адмысловых збораў па гісторыі праваслаўя ў свеце і адзіны ў сваім родзе архіў па гісторыі праваслаўных прыходаў і цэркваў Беласточчыны ў XIX-XX стст.

Юры Лабынцаў

 

Сасна Рыгор :: Выданьні

Sosna Grzegorz ks., Sosna Antonina, Hierarchia i kler kościoła prawosławnego

Hierarchia i kler kościoła prawosławnego

w granicach II Rzeczypospolitej i Polski powojennej w XIX-XXI wieku

Sosna Grzegorz ks., Sosna Antonina

Życie księdza doktora Grzegorza Sosny i matuszki Antoniny niewiele się różni od życia wielu innych duchownych i ich rodzin. Wyróżnia ich jednak ogromne zaangażowanie w badaniach nad dziejami Cerkwi w Polsce, głównie na Podlasiu. Ksiądz Sosna łączy obowiązki duszpasterskie z aktywnością naukową, publicystyczną i społeczną. Imiona o. Grzegorza i matuszki Antoniny wpisały się do historiografii polskiej i białoruskiej, w dzieje parafii, muz... Болей »


Sosna Grzegorz, Troc-Sosna Antonina, Księgozbiór

Księgozbiór

Sosna Grzegorz, Troc-Sosna Antonina

Zwyczaj publikowania katalogów swoich książek ma długotrwała historię. Pozwala przede wszystkim po/nać warsztat naukowy właściciela księgozbioru i jego upodobania literackie. O. Grzegorz Sosna, niezwykle zasłużony dla poznania historii Białostocczyzny, autor cennych bibliografii odnoszących się do Prawosławia w Polsce i do parafii prawosławnych na Białostocczyźnie, na swoje siedemdziesiąte urodziny przygotował do druku katalog swojej b... Болей »


Sosna Grzegorz, Troc-Sosna Antonina, Łosinka

Łosinka

Parafia na skraju Puszczy Ladzkiej

Sosna Grzegorz, Troc-Sosna Antonina

Gdy rozpoczynaliśmy opracowywać niniejszą publikację, naszym zamierzeniem było ukazanie historii parafii prawosławnej w Łosince oraz dwudziestu miejscowości do niej należących. Było to wyzwanie bardzo duże, chociaż wiele miejscowości posiada tu niedługą metrykę. Cały czas rodziły się jednak pytania, natrafialiśmy na obiektywne braki źródłowe. Dlatego też niniejsza monografia nie może w żaden sposób wyczerpywać tematu. Przedstawiamy tu r... Болей »


Sosna Grzegorz, Troc-Sosna Antonina, Dzieje miejscowości Reduty i Szernie we włości Orlańskiej

Dzieje miejscowości Reduty i Szernie we włości Orlań...

Rodowody autorów

Sosna Grzegorz, Troc-Sosna Antonina

Publikacja niniejsza składa się z czterech części. W pierwszej przedstawiliśmy dzieje włości orlańskiej oraz wsi Reduty i Szernie, z których pochodzą autorzy. Wprawdzie od kilkudziesięciu lat już tam nie mieszkają, ale sentyment do lat młodzieńczych sprawił, iż zapragnęli przybliżyć dzieje wsi, wzbogacając swą pracę o liczne fotografie. W 2007 roku mija 430 lat od pierwszej pisanej wzmianki o wsiach Reduty i Szernie. Druga część poświę... Болей »


pdf
Sosna Grzegorz, Fionik Doroteusz, Szczyty

Szczyty

Dzieje wsi i parafii

Sosna Grzegorz, Fionik Doroteusz

Выданне пабудавана на фактычным матэрыяле з прыцягненнем дакументаў і фотаздымкаў. Старонкі кнігі здзіўляюць глыбінёй даследвання жыцця вёскі, а часам выклікаюць настальгічны сум па далёкіх часах дзяцінства, якое цесна было звязана з вёскай. У чарговы раз аўтары пакараюць глыбінёй свайго розуму і чысцінёй памкненняў. Кранае іх любасць да мастацкага слова, нацыянальнай даўніны і гісторыі. Лішні раз пераконваешся ў тым, які добры вынік да... Болей »


Sosna Grzegorz, Wstępna Bibliografia chrześcijaństwa wschodniego, Część IV

Wstępna Bibliografia chrześcijaństwa wschodniego

Druki polskojęzyczne okresu współczesnego

Sosna Grzegorz

Niezrównany w swej pasji badawczej ks. Grzegorz Sosna przygotował do druku kolejny tom swojej bibliografii. Chociaż Autor twierdzi, że jest to już ostatni tom, to jednak trudno w to uwierzyć. Byłoby to poza tym szkoda dla studiów nad prawosławiem. Jeszcze nie tak dawno temu właściwie nie istniały żadne bibliografie dotyczące Prawosławia w Polsce. Dzięki wysiłkom ks. Sosny w krótkim czasie Prawosławie, a także wszyscy zajmujący się tą pr... Болей »


pdf
Sosna Grzegorz, Fionik Doroteusz, Pasynki i okolice

Pasynki i okolice

Sosna Grzegorz, Fionik Doroteusz

Na dość rozległym obszarze, leżącym w środkowym biegu rzek Orlanki i Łoknicy — dopływów Narwi, przed wiekami ulokowały się osady ludzkie, które w chrześcijańskiej dobie dały początek prawosławnej parafii Pasynki. Wspomniane rzeki, zasilane przez liczne źródła, od dawien dawna dawały wiele życiodajnych soków omawianym terenom. Ich czyste wody obfitowały w ryby, szeroką dolinę Orlanki porastały bujne trawy łąkowe, bystry nurt Łoknicy i je... Болей »


pdf
mp3
Sosna Grzegorz, Święte miejsca i cudowne ikony

Święte miejsca i cudowne ikony

Prawosławne sanktuaria na Białostocczyźnie

Sosna Grzegorz

Кніжка “Святыя месцы і цудоўныя іконы” - вынік шматгадовай працы, пошукаў, падарожжаў, размоў, апрацаванняў знакамитага даследчыка, гисторыка, краязнащцы айца Рыгора Сасны. Гэта сотні гадзін, праведзеных у архівах розных гарадоў розных краін. Гэта неацанімы дар усім, хто быў, хто ёсць і хто будзе. “Святыя месцы і цудоўныя іконы” – сваеасаблівая энцыклапедыя, якая дазваляе зрабіць яшчэ адзін крок у сябе. Чалавеку, выхаванаму ў атэістычны... Болей »


Sosna Grzegorz, Troc Antonina, Parafia w Żerczycach

Parafia w Żerczycach

Sosna Grzegorz, Troc Antonina

Datę powstania cerkwi w Żerczycach niektórzy wyznaczają nawet na rok 1001 (13 lat po chrzcie Rusi), jednak zachowane źródła pisane pochodzą dopiero z 1551. W obecnej cerkwi parafialnej znajduje się tablica z wykazem proboszczów od 1493, jednak zawarte tam informacje nie są w pełni wiarygodne. W 1654 odnotowano objawienie się Tichwińskiej Ikony Matki Bożej, przywiezionej przez mnichów z Wilna. Cerkiew, w której umieszczono ikonę, spłonęł... Болей »


pdf
Sosna Grzegorz, Troc-Sosna Antonina, Zapomniane dziedzictwo

Zapomniane dziedzictwo

Nie istniejące już cerkwie w dorzeczu Biebrzy i Narwi

Sosna Grzegorz, Troc-Sosna Antonina

Te parafie już nie istnieją. Ślady po nich - zarośnięte cmentarze, kępy drzew na dawnych cerkiewnych placach, nazwy uroczysk, nietypowa architektura niektórych katolickich świątyni - nie dla wszystkich są czytelne. Stanowią jednak część prawosławnego dziedzictwa, tyle że - zapomnianą. Książka księdza doktora Grzegorza Sosny i matuszki Antoniny Troc-Sosny pamięć o nim przywraca. Jest ona, swoistą, uporządkowaną alfabetycznie encyklopedią... Болей »


Першая   Папярэдняя   [1-4]   Наступная   Апошняя