Czwarty tom serii Wspólne dziedzictwo ziem północno-wschodnich dawnej Rzeczypospolitej jest pokłosiem międzynarodowej konferencji odbywającej się w dniach 25-26 listopada 2004 roku zatytułowanej Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim. Źródła i stan badań. Współorganizatorami byli: Instytut Historii Uniwersytetu w Białymstoku, Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych w Warszawie, Katedra Ekonomii i Nauk Społecznych Politechniki w Białymstoku, Archiwum Państwowe w Białymstoku, Archiwum Państwowe w Suwałkach, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Białymstoku. Organizatorzy, wzorem poprzednich konferencji (Pogranicze polsko-litewsko-białoruskie. Źródła historyczne, stan badań, Historycy polscy, litewscy i białoruscy wobec problemów XX wieku. Historiografia polska, litewska i białoruska po 1989 roku oraz Repatriacje i migracje ludności pogranicza w XX wieku. Stan badań oraz źródła do dziejów pogranicza polsko-litewsko-białoruskiego), nie unikali drażliwych pytań i trudnych tematów, wierząc, iż możliwe jest zainicjowanie jakościowo nowego sposobu podchodzenia do wspólnych dziejów byłych ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego. Prezentowany pokonferencyjny zbiór artykułów zawiera cenne informacje o zasobach archiwalnych jak i jest jednocześnie przeglądem obecnego stanu wiedzy o dziejach kościołów na pograniczu polsko-litewskobiałoruskim. Możliwość przedstawienia swojego dorobku mieli zarówno historycy i archiwiści reprezentujący różne krajowe ośrodki naukowe oraz goście z zagranicy (Białoruś, Litwa).