Niniejszy spis zabytków architektury i budownictwa jest trzecim realizowanym w kraju i publikowanym przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków. Tak pierwszy spis wydany w 1964 r., jednotomowy, jak drugi wydany w latach 1971-1973, siedemnastozeszytowy (17 zeszytów wojewódzkich, zgodnie z ówczesnym podziałem administracyjnym kraju) obejmowały po ok. 40 000 zabytków wzniesionych do połowy XIX w., obiekty późniejsze, a także budownictwo ludowe i przemysłowe prezentowane były jedynie nielicznymi przykładami. W związku z rozszerzeniem kryteriów polityki konserwatorskiej, polegającym na objęciu ochroną również obiektów młodszych, tj. drugiej połowy XIX w. i pierwszej połowy XX w., a także w związku z niedostateczną dotychczas wiedzą na temat liczebności i stanu budownictwa wiejskiego, stało się koniecznością — aby zgodnie z założeniami realizować zadania konserwatorskie — możliwie dokładne i pełne rozpoznanie zasobów zabytków nieruchomych. W połowie lat siedemdziesiątych postanowiono zatem przystąpić do pierwszej na tak szeroką skalę weryfikacji spisu (Wstęp, fragment).