Беларускі Трышчан

Ідэя зрабіць факсымільнае выданьне рукапісу Трышчан нарадзілася напрыканцы 1999 пачатку 2000 году, калі я працаваў у Менску. Быў я тады пад вялікім уражаньнем ад твору Нормана Дэвіса Эўропа, а таксама кнігі прафэсара Ежы Клачоўскага Маладзейшая Эўропа. Менавіта дзякуючы прафэсару Дэвісу я даведаўся, што ў познаньскай бібліятэцы знаходзіца рукапіс беларускага Трышчана - твору, які застаецца трывалым сьведчаньнем не перарваных сувязяў Белаурсі з Эўропай. У часе шматлікіх размоваў зь беларускімі сябрамі, мы не аднойчы вярталіся да пытаньня палітычнага і цывілізацыйнага месца Беларусі ў працэсах, зьвязаных з аб'яднаньем Эўропы. Для шмат каго зь менскіх палітыкаў гэта не падавалася такім адназначным, як для нас у Поль-шчы пасьля 1989 году. Працэс вяртаньня да “сваёй" Эўропы для нас, палякаў, быў чымсьці натуральным, формай узнагароды за гады прыніжэньняў, няволі і таталітарнага ўціску. У Беларусі гэты працэс, аднак, ня быў такім адназначным. У беларускім грамадзкім жыцьці пасьля 1990 году не было выразнага падзелу паміж тым, што бьгло савецкім, а што -“эўрапейскім". Не былі асуджаныя злачынствы СССР, савецкай сыстэмы, людзі не даведаліся напоўніцу і на масавым ўзроўні (мэдыі, музэі, школьныя падручнікі і г.д.) пра подласьць балынавізму і злачынствы сытэмы, якая адабрала ў іх суб’ектавасьць, а ў бездань забыцьця бьглі выкінутыя цэлыя пакаленьні патрыётаў і герояў. (М. Машкевіч, Беларускі Трышчан. Эўрапейскі Трышчан, фрагмэнт)