Sto lat mija od początków nowożytnej, białoruskiej myśli politycznej, akcentującej coraz wyraźniej potrzebę istnienia niepodległego państwa białoruskiego. Postawa Polaków wobec tej idei była różna i zmienna, od jej całkowitej negacji do bezwarunkowej akceptacji. Wewnątrz tak zakreślonych barier funkcjonowały poglądy pośrednie, o potrzebie autonomii, federacji bądź związków politycznych podobnych do wspólnot tworzących się na zachodzie Europy. Niniejszy szkic przypomina powstałe w środowiskach polskiej emigracji i opozycji politycznej idee, których wspólnym mianownikiem jest potrzeba wyzwolenia Białorusi spod sowieckiej dominacji i konieczność jej niepodległego istnienia, konieczność motywowana jak najgłębiej pojętą polską racją stanu. (Przedmowa, fragment)