W wieku XIX na dawnych ziemiach Rzeczypospolitej nastąpiły ogromne zmiany cywilizacyjne, które doprowadziły do modernizacji społeczeństwa. U ich podstaw legła ewolucja myśli filozoficznej, nowe rozumienie roli i miejsca człowieka w życiu społecznym i politycznym, rozwój nauki i niewyobrażalny wcześniej postęp techniczny. Zasadnicze zmiany zaszły w strukturze społecznej, wśród których najważniejszą była emancypacja chłopów, zniesienie poddaństwa i uwłaszczenie warstwy społecznej, która przez wiele stuleci była fundamentem struktury feudalnej i gospodarki opartej na rolnictwie. Pomimo podjętych w drugiej połowie XVIII wieku prób polepszenia sytuacji prawnej chłopów poprzez zmniejszenie wymiaru pańszczyzny ich położenie nie uległo zasadniczej poprawie do końca istnienia Rzeczypospolitej. Zapowiedzi rozciągnięcia opieki państwa nad chłopami ujęte w Konstytucji 3 Maja, czy też postanowienia Uniwersału połanieckiego wydane przez Tadeusza Kościuszkę w 1794 roku nie miały szansy wejścia w życie, gdyż państwo przestało istnieć. Dorota Michaluk