Utrata niepodległości państwowej w końcu XVIII w. przyszła w chwili, gdy najbardziej światłe i aktywne siły społeczeństwa polskiego zaczęły zyskiwać coraz szersze poparcie dla programu odrodzefiia i naprawy systemu politycznego i gospodarczego Rzeczypospolitej. Było już niestety za późno. Słabość państwa, zacofanie ekonomiczne i walki stronnictw ostro kontrastowały z rosnącą potęgą absolutystycznych państw sąsiednich. Polska stała się łupem zaborców i straciła niepodległość na ponad 120 lat. Skutki rozbiorów sięgały głęboko. Na ogromne trudności natrafiał proces kształtowania się nowoczesnego narodu polskiego, zaborcy hamowali rozwój ekonomiczny ziem polskich, wyznaczając im rolę zaplecza surowcowego lub nie dopuszczając do większych inwestycji ze względów strategicznych. (fragment)