Няшмат прац, якія зараз існуюць, створаны непасрэднымі відавочцамі пэўных падзей. У значнай ступені гэта тычыцца і сталінскіх рэпрэсій. Выключэннем з гэтага з'яўляецца спроба даследавання Сымонам Кандыбовічам пачатку рэпрэсій супраць беларускай інтэлігенцыі ў 30-х гадах мінулага стагоддзя. Тэкст пад назвай "Разгром нацыянальнага руху ў Беларусі" быў створаны адмыслова для радыё "Вызваленне"(Свабода), яшчэ ў 50-я гады. Але захаваўшыся стаў адметнай крыніцай. Адметнай тым, што аўтар падрабязна апісвае падзеі, якія бачыў на свае вочы, да тэксту прыкладзены і шматлікія фотаздымкі рэпрэсаваных. Сымон Кандыбовіч закранае не толькі лёсы людзей, але таксама апісвае барацьбу катаў з гістарычнай памяццю, помнікамі, выданнямі, літаратурай. Пацярпелі не толькі фігуркі Каліноўскага, Скарыны, але і тэатр, рэлігія. Але гэта толькі крупінкі ў параўнанні з крыўдай, нанесенай чалавечаму лёсу, нанесенай краіне і чалавецтву наогул. Разам са знішчэннем інтэлектуальнай эліты быў знішчаны і нацыянальны рух Беларусі, будучае самастойнай нацыі адкінута далёка назад... (Н. Г.)