Odzyskanie przez Polskę suwerenności państwowej postawiło na nowo kwestię polityki zagranicznej. W czasach komunistycznych polityka PRL-u była podporządkowana w znacznej mierze sowieckiej ideologii i sowieckim interesom. W tych ramach mogła być uprawiana polityka zagraniczna. Radykalnie ograniczało to możliwości realizacji interesu narodowego. Z drugiej zaś strony polityka ta doznawała wsparcia na arenie międzynarodowej ze strony Związku Sowieckiego w zakresie ówczesnych wspólnych interesów. Dotyczyło to zwłaszcza kwestii niemieckiej. Przemiany demokratyczne w Polsce i pozostałych krajach Europy Środkowo-Wschodniej, w tym zasadnicze ograniczenie roli Związku Sowieckiego postawiło nasze państwo w sytuacji konieczności wypracowania nowej koncepcji polityki zagranicznej. Jej podstawową przesłanką stał się osławiony "powrót do Europy". Koncepcja ta wyrastająca z kompleksu niższości zupełnie zdominowała myślenie polityczne czynników decyzyjnych. Niejako zapomniano, iż drugą stroną integracji ze wspólnotami europejskimi musi być aktywna polityka wschodnia. Bowiem w naszej sytuacji to właśnie stosunki z Rosją, a potem ze Związkiem Sowieckim miały i nadal mają fundamentalne znaczenie. (fragment)