Kaszubi są społecznością długiego trwania - wiele zjawisk zakorzenionych jest tu w odległej przeszłości i ma swoje konsekwencje także dla współczesnych mieszkańców Kaszub: dziedzictwo wielosetletniego, trudnego sąsiedztwa z Niemcami, skutki zamieszkiwania regionu przygranicznego, trwałość silnych więzi rodzinnych, przywiązanie do religii, specyficzna mentalność i postawy społeczne. Ważna jest też zasiedziałość na kaszubskim terytorium - w naszej Małej Ojczyźnie. Ale z drugiej strony Kaszubi są społecznością, która przeszła ogromne przemiany w XX stuleciu, widoczne w sferze politycznej, społeczno-ekonomicznej i kulturowej. Na początku XX wieku Kaszubi żyli w państwie prusko-niemieckim, represyjnie nastawionym do tej społeczności, jak i do wszystkich Polaków. Następnie w okresie międzywojennym zostali podzieleni na trzy części - największa żyła w granicach Drugiej Rzeczypospolitej, druga na terenie Wolnego Miasta Gdańska, trzecia wreszcie pozostała w granicach Niemiec. (Uwagi wstępne, fragment)