Do dziś przeszłość Ukrainy i Kozaczyzny wywołuje z pamięci obrazy wydarzeń i postaci zawarte w Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza. Jest to spojrzenie bardzo jednostronne, chociaż o nie spotykanej gdziekolwiek indziej barwności i plastyczności. Tymczasem rzeczywistość była zgoła inna. Nie brakowało w niej humoru, radości i wesela, ale też — żalu, smutku, a nawet rozpaczy. Swobodne bytowanie często okupywano łzami i krwią, a za demokratycznymi instytucjami kryła się prawdziwa nierówność społeczna. Wspaniała, bujna przyroda, o której pisano niejeden raz, potrafiła dotkliwie dać się we znaki ludziom, bohaterskie zaś czyny przypłacano życiem. O tym wszystkim chcemy opowiedzieć w tej książce. Nie będzie ona zawierać jedynie systematycznego wykładu i opisu wydarzeń w takiej kolejności, w jakiej następowały: dzień po dniu, miesiąc po miesiącu czy też rok po roku. Uczynili to już przed nami inni autorzy: polscy, ukraińscy, rosyjscy... Chcielibyśmy prócz tego przedstawić Czytelnikom codzienność kozacką, wprowadzić Ich w świat kozackich obyczajów, wierzeń, instytucji, nie zrealizowanych ideałów oraz panujących wewnątrz tej społeczności stosunków.