Mówią Wieki

Бітва пад Оршай — адзін з першых трыумфаў польска-літоўскай арміі ў сутыкненні з расійскімі войскамі, якім распачаўся цэлы шэраг большых і меншых перамог над усходнім суседам. Маскавіты прайгравалі бітвы, бо доўга не маглі ўдасканаліць сваю вайсковую тактыку, што відавочна тлумачылася іх культурным кансерватызмам і цывілізацыйным адставаннем, але выйгравалі войны. Барацьбу за гегемонію ва Усходняй Еўропе паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Польшчай з аднаго боку ды Маскоўскай дзяржавай — з другога вялікі рускі паэт Аляксандр Пушкін назваў у XIX ст. — вельмі трапна — «славянскай спрэчкай». Па сутнасці, гэта была спрэчка не на жыццё, а на смерць, бо паражэнне пагражала прайграўшаму боку не толькі стратай імперскай велічы, але і наогул знішчэннем дзяржаўнасці. Ва ўсякім разе, акурат так сталася ўрэшце з Рэччу Паспалітай Абодвух Народаў. Такая шырока інтэрпрэтаваная перспектыва мае тую асаблівасць, што яе цяжка перанесці ў наш час. Бо тады б нам давялося прызнаць, што «славянская спрэчка» доўжыцца далей. I калі паглядзець на трагічныя падзеі ва Усходняй Украіне, можна зразумець, што часткова гэта так і ёсць. (Ад рэдакцыі, фрагмент)