Mawia się, że ludzie są igraszkami w ręku historii. W innych sytuacjach wypowiada się sąd przeciwny, ale też prawdziwy: ze to ludzie kształtują historię. Do tych dwóch dodajmy jeszcze trzecią tezę, rzadziej powtarzaną: że historia, traktowana jako obraz czasów minionych, bywa przedmiotem, narzędziem kształtowania historii przeżywanej; jest żywa, bowiem ludzie jej potrzebują i kształtują według swoich potrzeb. Tej ostatniej sprawie poświęcona jest niniejsza książka. Marc Bloch zaczął swe ostatnie, w tragicznych okolicznościach pisane dzieło, od pytania, „do czego służy historia?". Zamordowany przez hitlerowców, książki nie dokończył. W niniejszym zbiorze będziemy odpowiadać na to właśnie pytanie, ale zajmując się innym jego aspektem. Nie będziemy pytać o to, do czego może służyć historia (do czego było y warto, ażeby służyła), ale o to, do czego bywa wykorzystywana, czasem nadużywana. Można domniemywać, że Marc Bloch nie popierałby wszystkich wątków jej wykorzystywania a czasem nadużywania. My tez nie wszystkie akceptujemy. Pozostaje jednak faktem, że historia bywa wykorzystywana na różne sposoby - a więc warto się im przyglądać. (Wstęp, fragment)