rocznica wybuchu powstania styczniowego jest doskonałym pretekstem do zapoznania się z jego szerokim kontekstem. Lekcje historii i popularna publicystyka skupiają się zwykle na samym zrywie, dowodząc wpływu jego klęski i legendy na dalszą historię Polski. Konsekwencją jest upraszczanie tego bardzo złożonego przecież wydarzenia. Powstanie styczniowe, jak zresztą wszystkie polskie insurekcje narodowe, dojrzewało długi czas i było odpowiedzią znacznej części narodu na nasilające się antypolskie poczynania zaborcy. Jak to zwykle bywa, patriotyzm tamtych czasów mienił się różnymi odcieniami. Niezwykle mocno zarysował się wówczas konflikt między dążącymi do rozwiązań ugodowych Białymi a planującymi powstanie mniej i bardziej radykalnymi skrzydłami Czerwonych. (Słowo wstępne, fragment)