Полацак — адна са старэйшых крывічанскіх калоній. Ешчэ ў дагістарычныя часы, абаснаваўшыся на вярхоўях Днепра, Сожу, Дзвіны і Ловаці, крывічы выдзелілі з сябе заходную і паўночную веткі — палачаноў і ноўгародцаў. Старая гісторыя Полацка сягае непамерна даўных часоў, але за недастаткам пісаных крыніц нам мала вядома. Аднак за доўга да прызваньня Рурыка ў Ноўгарод, у старых скандынаўскіх сагах, маюцца ўжо, хоць і неясныя, зменкі аб Полацк... More »

Ва ўсе часы, нават у самыя неспрыяльныя перыяды развіцця грамадства, на шчасце, з'яўляліся людзі, здольныя бачыць нешта самае сутнаснае ў жыцці, не траціць гістарычнае перспектывы. Да такіх людзей з поўным правам можна залічыць і Міхала Клеафаса Агінскага, палітычнага дзеяча, дыпламата, кампазітара, паўстанца. Гады свядомага жыцця Агінскага прыпалі на другую палову XVIII і пачатак XIX стст., і невыпадкова ўсе гістарычныя катаклізмы таго... More »

Падзелы Рэчы Паспалітай і пераход архіваў Вялікага Княства Літоўскага ў склад установаў Расейскай імпэрыі правялі рэзкую мяжу паміж іх мінулым станам і новым. Яны апынуліся пад уладай Расеі незадоўга да ўтварэньня міністэрстваў, пад кіраўніцтвам якіх усе архівы імпэрыі прыходзілі «ў запусьценьне», калі пагібель, сьвядомае зьнішчэньне, етрата й пашкоджаньне дакумантаў, што да таго адбываліся толькі спарадычна, падчас усенародных няшчасьц... More »

Сёлета сьвядомыя беларусы ўсяго сьвету сьвяткуюць вялікую дату ў айчыннай'гісторыі — 75-я ўгодкі Слуцкага паўстаньня. Ад шматлікіх стыхійных антыбальшавіцкіх выступленьняў у пэрыяд замацаваньня бальшавізму ў Беларусі Слуцкае збройнае змаганьне адрозьніваецца сваім выразным нацыянальным зьместам і арганізаванасьцю. У свой час віленскі часопіс «Золак» пісаў: «...факт Слуцкага Паўстаньня ставіць нас, беларусаў, на адну плошчу зь перадавымі... More »

Артыкул «Невядомая калекцыя народных дрэварытаў», напісаны Ксавэрыем Півоцкім, вядомым польскім даследнікам народнага мастацтва ў1937 г. у яго бытнасць у Вільні на пасадзе кансерватара помнікаў, на жаль, больш чым праз паўстагоддзя не страціў сэнсу сваёй назвы. Калекцыя цудоўных твораў народнага лубка з Віленшчыны, якая да 1945 г. захоўвалася ў Беларускім музеі імя Івана Луцкевіча ў Вільні, і па сёння амаль невядомая і недаступная белар... More »

Асоба Мікалая Радзівіла Чорнага (1515—1565) — слыннага палітычнага дзеяча Вялікага Княства Літоўскага, асветніка ды патрыёта сваёй Радзімы, прыцягвае апошнім часам увагу многіх беларускіх даследнікаў — гісторыкаў і тэолагаў, філосафаў і мастацтвазнаўцаў. Гэта й не дзіўна: шырокі спектр дзейнасці гэтага чалавека вымагае адэкватнага і рознабаковага яе асэнсавання. Спробай такога асвятлення шляху Радзівіла Чорнага — чалавека, палітыка, мец... More »

На карце, апублікаванай у сваёй кнізе, летувіскі гісторык Норбэрт Велюс зямлю Аўкштоту зьмясьціў на ўсход ад ракі Сьвятой і на поўнач ад Вяльлі. На тэрыторыі гэтай Аўкштоты летувіскага дасьледніка апынуліся і возера Нарач, і Браслаўскія азёры. Гістарычную ж Літву Н. Велюс разьядноўвае на Жамойць і ўласна Літву, якую традыцыйна атаясамлівае з гэтай «Аўкштотай». Гэта зноў змушае спыніцца на праблеме, дзе, нарэшце, знаходзілася ... More »

Пасля 17 верасня 1939 года жыццё ў Заходняй Беларусі стала лепшым: сяляне натхнёна працавалі на сваёй зямлі, былі адчыненыя школы на ррднай мове, у кожнай вёсцы ствараліся клубы ці хаты-чытальні, медыцьшскія пункты, моладзь мела магчымасць паехаць на заробкі ў розныя гарады вялікай краіны Саветаў. У параўнанні з каланізатарскай палітыкай буржуазнай Полыпчы гэта была светлая ява. Вось чаму простыя людзі абыякава паставіліся да вывазу ў 1... More »

Княжы знак "Сокала". Гэты герб вядомы на Беларусі і Літве пад назвай «Калоны», «Стаўпы». Ен быў родавым гербам Гедыміна і ўсіх ягоных нашчадкаў. Да гэтага ж герба належаў, на думку даследнікаў, князь Міндоўг — стваральнік Вялікага Княства Літоўскага са сталіцай у Наваградку. Менавіта пад сцягамі з такім гербам, як сведчыць «Хроніка» Яна Длугаша, падчас славутай Грунвальдскай бітвы змагаліся з крыжакамі 10 харугваў з тых 40, што вы... More »

Ёсць у Сібіры свой Беласток... Слова «Сібір» амаль заўсёды ў нашай свядомасці асацыюецца з такімі паняццямі, як «катарга», «ссылка», «дэпартацыя» і да іх падобнымі. I дзеля гэтага ёсць падставы, бо з усіх шляхоў, што вядуць у Сібір, дарога катаржнікаў, ссыльных, дэпартаваных — самая пратаптаная за некалькі стагоддзяў пры розных урадах і рэжымах. I ў той жа час былі і тыя, хто ехаў у гэтыя суровыя краі па ўласным жаданні ў пошуках асабіс... More »