Inicjatywa stworzenia w Wilnie Instytutu zajmującego się naukowym badaniem Europy Wschodniej wyszła na początku 1930 r. od profesora Stefana Ehrenkreutza, ostatniego Rektora Uniwersytetu Stefana Batorego. Spotkała się ona z poparciem wileńskiego środowiska liberalno-demokratycznego, w którym wciąż żywa była idea federacyjnych planów Piłsudskiego, coraz bardziej atrakcyjnych w miarę pogarszania się stosunków polsko-litewskich i błędów polityki narodowościowej administracji polskiej. Podobnie w kręgach bliskich demokratom-krajowcom i grupie "Przeglądu Wileńskiego" nie zrezygnowano z bardziej zgodnych z tradycją Rzeczypospolitej Obojga Narodów sposobów ułożenia stosunków z Republiką Litewską i mniejszościami narodowymi. Uważano, że ani Uniwersytet Stefana Batorego ani Towarzystwo Przyjaciół Nauk nie spełniają swojej roli w poznawaniu najnowszej historii i stosunków kulturalno-społecznych na terenie dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego oraz obszarach sąsiednich. (Roman Dworek, Instytut Europy Wschodniej 1930-1939, fragment)