Літаратурная Беларусь

Вакол беларускай мовы з зайздроснай рэгулярнасцю разгараюцца баталіі, і тычацца яны не толькі яе сучаснага стану. Мовазнаўцы і гісторыкі і па сёння не могуць пагадзіцца наконт таго, на якую мову Скарына пераклаў Біблію, што можна лічыць уласна беларускай мовай і з якіх часоў варта адсочваць яе развіццё. Паспрабуем прыгледзецца да мовы Вялікага Княства Літоўскага, бо ўсім вядома: лепей адзін раз пабачыць, чым сто разоў пачуць. Дык як жа прыгатаваць мову ВКЛ? Старабеларуская, канцылярска-славянская, старазаходняруская, стараўкраінская, літоўска-руская, літоўска-славянская, руска-польская, старозападнорусское наречие, простая мова, język polsko-białoruski, Ruthène... Дзяржаўная мова Вялікага Княства Літоўскага цяпер мае каля 40 імёнаў. Дыскусіі аб тым, якое з іх пасуе найлепш, цягнуцца ўжо два стагоддзі і не збіраюцца спыняцца. Мова, якая мае столькі назваў, — страва для сапраўдных гурманаў. Кацёл гісторыі варыць усё, што ў яго трапляе, а вынік адчуваецца на языку. Самі ж жыхары Вялікага Княства Літоўскага называлі сваю мову «руская». Прыклад з артыкула Статута 1588 года: «а писар земский маетъ по руску словы и литеры писати», што значыць «беларускія словы кірыліцкім пісьмом». Мову ж усходняга суседа яны называлі «маскоўская»: «галасы утварывшы мовою московскою»; «подал ку акътыкованю до Як прыгатаваць мову ВКЛ книгъ кгродскихъ Пинскихъ грамоту руским москевским писмомъ… писаную».