Prace Ośrodka Studiów Wschodnich

Wybory prezydenckie 2004 roku były jednym z najważniejszych wydarzeń w politycznej historii niepodległej Ukrainy. Byłyby takimi nawet, gdyby nie uwieńczyła ich pomarańczowa rewolucja. Stawką w nich było bowiem to, czy po zakończeniu rządów Leonida Kuczmy ukształtowany pod jego patronatem system oligarchiczno-biurokratyczny będzie dostosowywał się do nowych wyzwań, tak wewnętrznych, jak i międzynarodowych, zgodnie z własną, swoistą dynamiką i stabilnymi regułami gry, czy też pojawi się możliwość istotnej zmiany tej dynamiki i zbliżenia Ukrainy do rozwiniętych demokracji europejskich z jej rozwiązaniami ustrojowymi. Wiadomo też było, że wraz z Kuczmą odejdzie dotychczasowy układ, w którym prezydent stał ponad i poza systemem klanów, mógł więc być arbitrem, kształtującym równowagę między nimi. Jego następca nie mógł mieć takiej pozycji, przynajmniej nie od razu. Natomiast - wbrew powszechnemu poza Ukrainą poglądowi - wybór "opcji integracyjnej" (Zachód lub Rosja) miał znaczenie drugorzędne tak dla głównych aktorów ukraińskiej sceny politycznej, jak i dla większości wyborców.