Szkolnictwo cerkiewno-parafialne w powiecie bielskim w latach 1884-1914 na tle sytuacji oświatowej w dziecezji grodzieńskiej

Problematyka oświaty cerkiewno-parafialnej zasługuje na zainteresowanie tak ze względu na wagę i znaczenie problemu, jak i długofalowe jego oddziaływanie. Pozornie drugorzędne, zagadnienie to mówi nam wiele nie tylko o rozwoju oświaty czy polityce rosyjskiej w guberniach zachodnich, ale przede wszystkim o sytuacji ludności prawosławnej na pograniczu etnicznym i szansach jej społecznego awansu. Praktyka dowiodła skuteczności działania szkół cerkiewno-parafialnych. Rosyjska polityka oświatowa miała służyć unifikacji obszaru byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego z Rosją. Mocnym jej oparciem po likwidacji unii w 1839 roku okazała się Cerkiew. Prawosławna ludność mniej była świadoma swojej przynależności narodowej, a bardziej odrębności religijnej i kulturowej – „ruskości''. Utwierdzanie w tym przekonaniu było jednym z zadań zarówno szkolnictwa ministerialnego, jak i cerkiewno-parafialnego.