Białostocczyzna

Archiwa kościelne na Litwie powstały wraz z chrztem tego kraju i założeniem bi­skupstwa wileńskiego. Od początku w Archiwum Katedry Wileńskiej gromadzono najważ­niejsze dokumenty kościelne z terenu całej diecezji. Pierwsze próby porządkowania zasobu archiwum podjął biskup Jan z książąt litewskich. W roku 1520 polecił kapitule zebranie dokumentów funduszowych, zabezpieczenie ich i zewidencjonowanie. W tym czasie po­wstał pierwszy kopiariusz dokumentów kapitulnych (1520) oraz pierwsza wizytacja diece­zji (1522). Zebrane w tym czasie materiały posłużyły legatowi papieskiemu Zachariaszowi do wydania bulli zatwierdzającej fundusze kapitulne. Archiwalia wileńskie ucierpiały, w mniejszym lub większym stopniu, w czasie kolejnych pożarów miasta: w czerwcu 1530, w październiku 1593, w lipcu 1610 r. Właśnie po pożarze w roku 1610 dotychczaso­we archiwum zostało podzielone na Kapitulne i Diecezjalne. Sprawy porządkowania archi­wów przeciągnęły się do końca lat 30-tych XVII wieku. W tym czasie szczególnie ważną rolę odegrał ks. Wawrzyniec Mocarski, notariusz, a potem kanclerz diecezjalny. (J. Maroszek, W. F. Wilczewski, Archiwa kapituły i kurii diecezjalnej wileńskiej, dzieje i współczesne miejsca przechowywania w zbiorach litewskich i polskich, fragment)