Выбраныя творы
Крушына Рыгор
Пад сузор'ем Стральца
ПАД СУЗОР'ЕМ СТРАЛЬЦАЛяжыць Стральца сузор'е
На недасяжным шчасьці.
Хачу агню раскласьці
Ў халоднае надвор'е.
Няхай у паляваньні
Страла нясецца песьняй.
Штораз яна балесьней
Мяне нізае, раніць.
Я пад Стральцом ахвяра...
Таму і неспакойны
Іду, любоўю ўпойны,
У мройныя абшары.
1944
ТЫ МЯНЕ КАЛІСЬЦI ПЕСЬЦІЛА
Ты мяне калісьцi песьціла
Ў жарскім полымі жыцьця.
Ты была маёю песьняю,
Дыямэнтам пачуцьця.
Мы ішлі шляхамі рознымі,
Але з мэтаю аднэй,
I завеямі марознымі,
I ў спякотны сухавей.
Шмат мінула дзён, атручаных
Горкім чэмерам ілжы.
Да цябе я зноў залучаны.
-- Ці ты ўсьцешана, скажы?
Хай апошняй кропляй горычы
На душы зыходзіць ноч...
Я нічога не гаворачы
Буду ў неба тваіх воч
Пазіраць, каб ціха цешыцца,
I таіць салодкі стогн.
Не знасіць вады у рэшаце,
А каханьня у лістох.
Я на гэтым пераконаны...
Я прынёс зялёны май.
Ты пастаў букет у конаўку,
Як даўней, мяне прымай.
I усьмешкаю ты весьняю
Надары свайго гасьця.
Станеш зноў маёю песьняю,
Дыямэнтам пачуцьця.
Я, -- нічога не гаворачы,
Бо на словы не ахвоч, --
Пазіраць з мальбою горача
Буду ў неба тваіх воч.
1943
У ЗАЦІШКУ
3 табой я ў зацішку ізноў.
Прыходзіць раньне. Таюць зоркі.
Для пачуцьця ня трэба слоў,
Ня трэба лішняе гаворкі.
Нам сьцеле ў росах сенажаць
Кілімы з кветкавых карункаў.
А вусны смаглыя дрыжаць
I моляць палкіх пацалункаў.
Шугае слодычы агонь
У зачарованым палоне.
Твая гарачая далонь
Ляжыць даўно ў маёй далоні.
I нам ня трэба лішніх слоў,
Мы больш паглядамі гаворым...
Плыве чароўны сьпеў лугоў,
Рамонкам пахне і чаборам.
1943
МОРСКАЯ СКАЛА
Сьмехам мне сказала:
-- Кінь залёты рупныя!
Я -- з граніту скала
Надта недаступная.
Я -- ты бачыш -- скала
Морская, халодная.
А сама ласкавая...
I папраўдзе -- згодная.
Тонкі стан дзявочы,
Хараство сардэчнае.
Пазірала ў вочы
Ласка супярэчная.
Мне руку сьцiскала:
Бура падымалася...
I на ўзмор'і скала
Хваляй сагравалася.
1952
ВЯСЕЛЬНЫ САД
Мы ў сад з табою выйшлі
3 будзённасьці пустой.
Зірні на гэту вішню!
Убраная фатой,
Яна, як маладая,
Пад сонечным вянцом
Сягоньня выглядае
Вясёлым дзераўцом.
У радасных настроях,
Як дружкі, чарадой
Ігрушкі ў белых строях
Стаяць ля маладой.
I выслаўляюць сьлівы
Бяз слоў сьвяточны лад.
Сьпявае час шчасьлівы,
Цьвіце вясельны сад!
Ці чуеш, дарагая,
Як пчолкі загулі,
Як вецер нам іграе
Пяшчотна у гальлі?
Выходзь-жа на дарожку,
Вясеньні вальс кружы!
Так мала дзён харошых,
Дый тыя -- міражы.
Па гэтым ня журыся,
Кружыся матыльком,
Я за табой, Марыся,
Вячорным сьветляком
Пад засьцей зазігцею
I яскай паляту.
Мы сьветлую надзею
Ня кінулі ў слату.
Мы павіншуем вішню,
I зложым хваласьпеў.
Ён пажадаць ня лішне,
Каб ураджай сасьпеў,
Каб скрозь плады віселі
Вясёлаю гурбой...
Між цьвету на вясельлі
Закружымся з табой.
1952
У МIЖЗОР'Е
Адвячоркам я выйду за весьніцы
Насустрэчу табе і вясьне.
Будзе мара блакітная песьціцца
У паглядзе тваім для мяне.
Прытулю цябе, мілая, горача.
I на ставе, пад ніцай вярбой,
Каб пазбыцца жыцьцёвае горычы,
Я ўсю ноч прасьпяваю з табой.
Мы -- упрочкі ад явы. Ня змрочыцца
I ня згіне імпэт малады.
У міжзор'е далёкае хочацца,
Дзе няма ні вайны, ні бяды.
Мы абое, галубка дрыжоная,
Напляцем лятуценьняў вянкі.
Ночка гэтая прыйдзе бяссонная,
Праглыне і прасьцяг і вякі.
Дробна зоры на небе накрышацца,
Замігцеюць і ў цёмнай вадзе.
Возьмем човен, і ён закалышацца,
Паплыве, у сусьвет павядзе.
Прытулю цябе, мілая, горача,
Станеш ружай пунсовай цьвісьці.
Будзе Муза, са мною гаворачы,
Працінаць маладосьць да касьці.
Твае вусны, як цукар у ягадзе,
Будуць таяць, запальваць мяне...
Адчуваю спатканьне я загадзя
I каханьне між зор на чаўне.
10.4.44
ПАЛЕСКАЯ ТАМАРА
Тану я ў моры мараў,
На сэрцы хваль прыбой.
Палеская Тамара,
О сьветлы вобраз мой!
Не мімаходзь заскочыў
Я ў госьці да цябе.
Ты васількамі вочаў
Цьвіла ў маёй журбе.
Твой мяккі кужаль косаў
Спавіў маю душу.
Не паглядай-жа скоса, --
Я радасьці прашу.
Ня высахне, ня зьвяне
Пялёсткаў белы цьвет.
Пад сонечнае зьзяньне
Каханьне выйдзе ў сьвет.
Я буду ў гэтым годзе
Гарэць, як у вагні.
Маўчаць пачуцьцям годзе!
Тамара, працягні
Ты мне насустрач рукі...
Я познаю парой
Прыйшоў, каб вызнаць мукі
I поўны супакой.
Аб гэтым часта мару
I любую маю
Палескую Тамару
П я ю.
1942
РУСАЛКА
Бачу ў люстры жывую русалку,
Чэша косы кужэльнага лёну.
Пацьвяляецца горача-палка
Цела белае ў дымцы вялёну.
Паланее зарою аблічча.
Зноў ахвяры асьмягнена прагне.
Надзіць, кліча мяне і казыча
Ды, чаруючы, ў возера цягне.
3.4.56
У ГУМНЕ
Там чароўнай любжы зельле
3 расьцярушаным насеньнем.
I ніводзін нат асьцюк
Ня трывожыў целаў грэшных.
У гумне мурог сухі
Шчасьце ведае чыё
Так салодка енчыць.
Як гулялі, як дурэлі,
Як куляліся на сене,
Толькі бачылі -- павук
Із-пад крокваў на падстрэшшы
Ды праз шчыліну страхі
Залатое зайчанё --
Сонечны праменьчык.
4.4.56
* * *
У пустой капліцы сэрца
Сьвечку-памяць запалі:
Мелі шчасьце на талерцы,
Пелі родныя палі.
Там - прыветныя рамонкі
I драсён, і каласы,
I дзявочы голас звонкі
Ад суседняй паласы.
А няхай-жа адгукнецца
Сьпеў рамонкавы цяпер.
У пустой капліцы сэрца
Ты мой прывід ашчапер.
16.4.56
* * *
Як матуля, пяшчотай мяне атулі
I сагрэй прамяністым паглядам.
Мне ўжо мроіцца:
роем лятуць матылі, --
А ня сьнег -- над аквечаным садам.
Гэта-ж тая вясна, у якой дзяцюком
Я сьпяваў залатую заранку.
Ах, завея мяце
белы цьвет за вакном.
Апусьці, дарагая, фіранку.
Гэтак лепш.
Гэтак будзе куды спакайней...
Маладосьць зацяпліцца... паўстане.
Я пачую ў запеве зімовых завей
Нашу чыстую споведзь каханьня.
1949
* * *
Ня трывожце маю маладую спакусамі,
Не чапайце рукамі, паглядам, замоваю.
Гэта я маю права гарачымі вуснамі
Пражыць ейнае цела пругкое, вясновае.
I гарэць у натхненьні ад палкага дотыку,
Аднаўляць маладосьцi забытую драму...
Я іду, перахмелены мёдам эротыкі,
Праз дзявочае сэрца -- праз Войструю Браму.
15.4.56
* * *
Гляджу на косы сьветларусыя
I гладжу кужаль гэты.
Ізноў я мару Беларусяю,
Тваім цяплом сагрэты.
Ты моцна тулішся. Ты згодная.
Я цісну кволы локаць.
3 табой прыемна ў хату родную
Ўвайсьці і сесьці ў покуць.
16.4.56
ЛЯ РАКІ
Я з табою сядзеў ля ракі,
Між чароту плылі шчупакі...
Над вадою трымцеў плавучок.
-- Можа плотку падчэпе кручок?
А што думала ты -- ня ўгадаць.
Твой пагляд лашчыў водную гладзь.
I сьпявала ты ціхенька мне:
-- Ці кахаеш, мой любы, ці не?
Раптам голас узрушаны сьціх,
Ты танула ў абдымках маіх.
I ў той момант, нібы назнарок,
Патануў на вадзе плавучок.
1938
КАШТАНЫ
Сьпелы плод кастрычнік з дрэва рве.
Лопаецца мяккая шкарлупка.
I, падскочваючы, карыя каштаны
У густой хаваюцца траве.
Прыгадаў цябе, мая галубка!..
Можа там, у змроку распластаным
Сохнеш, як лілея на жарсьцьве.
Прыгадаў, і ціха затужыў.
Слаўная, на Случчыне калісьцi
Я ў цябе і ў восень закаханы
На прысадах з крозамі кружыў,
I танула песьня ў жоўталісьці.
Там таксама падалі каштаны,
Падаў ліст і сітны дождж імжыў.
Мне даруй за смутак і нуду.
Маё-ж сэрца сьціснута ў калодкі,
I баліць, і марыць Беларусяй.
Дарагая, ў добры час прыйду!
На вясьне ў дні шумнае паводкі
Я, нязломны ў бурах, прабяруся
Да цябе, як промень праз ваду.
17.10.1946
* * *
Праймаюць дрыжыкі мяне.
Ты ўся мая -- ад скронь да пятаў.
Струной напятай ператне
Мне грудзі тое сьвята сьвятаў,
Калі пачую плач і сьмех,
Мой голас вершаў з тваіх вуснаў,
I ў сьвеце дробязных уцех
Уцеху прыязьні хаўруснай.
Тады і я ў пачуцьцях сам
Дайду да сьмелых кульмінацый.
Сваю душу табе аддам,
Каб шчыра, горача прызнацца.
Сьпявае ў казачнай мане
Твой лірык першы і апошні.
Успомняць праўнукі мяне,
Як гаспадыня збан на пожні.
I пацячэ мой хмельны мёд,
I скажуць людзі тыя словы,
Якія браў я ў пераплёт
Са стогнам любай і дубровы.
1950
ЛАСТАЎКА
Убраная ў белым, прыгожа і сьвежа,
Пад чорным карункавым шалікам...
Прызнацца адкрыта: да ціхіх належу,
А стаў цішыні парушальнікам.
Вясёла сьмяюся, сьпяваю з табою.
Ты ўпотайку дзьверы на засаўку.
I я расьцьвітаю трыццатай вясною,
Я лашчу цябе, маю ластаўку.
Зрываю твой строй і тваю сарамяжасьць,
I водарыць цела магноляю...
Ніколі ні песьні, ні казкі ня скажуць,
Якой мы гарэлі сваволяю.
Каханьне закрэсьліла пункты і нормы,
I пэўныя правілы этыкі.
Як заклік задорны -- няўкрытыя формы
I позірк, прываблівы гэтакі.
Я ў позірку любай -- шчасьлівы тапелец.
Нязьменная сэрцу выбраньніца,
Гарачая блізкасьць нам дзіваў насьпеліць
I соладзь няземнаю станецца.
1937
ДВА ЛІСТЫ
Лiст першы
Мой дарагі, каханы дружа!
Ты зразумей маю душу,
Што напакутвалася дужа,
I супакой яе, прашу.
Прыйдзі, мой любы, мой жаданы,
У позны вечар ці ўначы,
I на грудзёх свае Зузанны
Ад злога сьвету адпачні.
Прыйдзі, прашу цябе, ў ваўторак.
I гэтак станецца ізноў, --
Я пацалую разоў сорак,
А можа й тысячу разоў.
Я зацалую тваё цела
Так моцна ўзацмак, каб яно
Агнём гарэла і трымцела,
I бушавала заадно.
У жарсьці, вытачанай д'яблам,
Дам да эротыкі ключы.
Маіх грудзей сасьпелы яблык
Кранеш далоняй, дрыжучы.
Пачуеш сэрца майго клёкат,
Як радасьць бусла на вясьне...
Неспадзявана і здалёку
Зьявіўся любы да мяне.
Прыйшоў з прастораў Беларусі,
3-пад саламяных чорных стрэх.
Мяне чароўным словам змусіў
Прыняць зямны, прыемны грэх.
Цяпер, ня маючы спакою,
Я асьмягаю безь цябе,
Хачу заўсёды быць з табою
I ў весялосьці, і ў журбе.
Твае імкненьні і настроі
Хачу да тонкасьці ўспрыймаць.
Хачу з табой ускрыліць мроі
I разам высака лунаць.
Каханьня вузел завязаны...
Каб быў мацнейшым на вязі --
Прыйдзі ў ваўторак да Зузанны,
Прашу, прыйдзі! Твая Зузі.
14.4.51
Лiст другі
Мая Зузанна! 3 праўды горкімі
Зыходзяць словы на лісты.
Жывём гарачымі аўторкамі,
А я хацеў-бы серады.
Ня трэба мне мадэрнай мудрасьці
Тых да эротыкі ключоў.
Ня трэба тэй блазноты ў юрасьці,
Ды не на сэрца -- на плячо
Я пакладу руку спакойную,
Ў вазёрцы воч Тваіх зірну.
Яшчэ калісьці перад войнаю
Так заглядаўся на адну.
Такія-ж кудры сьветларусыя
I той-жа позірк і пастаць.
Мо' за Цябе таму бяруся я,
Каб так, як тую, пакахаць.
Ды гэта зьява немагчымая!
Не ад красы Твае самлеў...
Ня хлеба лустачка нішчымная
Захрасла ў горле, а сумлеў.
Няўжо настроямі, імкненьнямі
Маімі можаш даражыць?
Твая душа ляжыць пад фэнігам,
I ў лятуценьнях ёй ня жыць!
Навошта пацалункаў тысячы
Ты абяцаеш надарыць?
3 крамня Ты можаш іскры высячы,
Ды гэтым сэрца не гарыць.
Ня трэба! Чарамі спакуснымі
Мяне назойна ня трывож!
Калісьці быў сагрэты вуснамі,
Ішоў да шчасьця басанож,
I ахінаўся цёплай гліцаю --
Дзявочым сьціплым пачуцьцём.
Маю сябрыньку зваў сястрыцаю,
Прыходзіў ветлівьм гасьцём.
Цяпер спаткаў Цябе. Падобная!
Балюча ятрыцца ўспамін,
I гэтак блізкае і роднае
Ўвайшло упарта, быццам клін.
Прыйду ў ваўторак! Вып'ем вечарам
3 Табою каву, жарсьць і сны.
А не ставацьме ў ласках нечага...
Мо' даўнай бэзавай вясны?
Я прытулюся, і засмучаны
Ў вазёрцы воч Тваіх зірну.
Згадаю любую з-пад Случчыны
I родны дом, і даўніну.
Ператваруся ў мрою зорную
Зямным пакутам насупор.
I ўжо тады Цябе, паўторную,
Я супакою. Твой Рыгор.
18.7.51